डिजिटल साक्षरता अर्थ, वैशिष्ट्ये, समाविष्ट घटक, महत्त्व, प्राप्ती आणि अडथळे

 

डिजिटल साक्षरता अर्थ, वैशिष्ट्ये, समाविष्ट घटक, महत्त्व, प्राप्ती आणि अडथळे

डिजिटल साक्षरता अर्थ-

·       डिजिटल साक्षरता माहिती तंत्रज्ञानाचा एक भाग आहे. माहिती तंत्रज्ञानाच्या वापरासोबत ही संकल्पना विकसित झालेली आहे. ही संकल्पना संगणक वापरण्यापूर्ती मर्यादित नाही तर या तंत्रज्ञानाचा योग्य उपयोग करून मूल्यांकन करण्याचा देखील समावेश आहे. 

·       डिजिटल साक्षरता म्हणजे डिजिटल मीडिया प्लॅटफॉर्म वापरून माहिती शोधण्याची व संवाद करण्याची व्यक्तीची क्षमता 

·       डिजिटल तंत्रज्ञान समजून घेऊन आणि त्याचा वापर करून अर्थपूर्ण कृती क्षमता होय. 

·       डिजिटल साक्षरता म्हणजे डिजिटल उपकरणे इंटरनेट यांचा योग्य व प्रभावी उपयोग करण्याची क्षमता आणि प्रभावीपणे ऑनलाइन व्यापार आणि संवाद करण्याचे कौशल्य आणि ज्ञान होय. 

डिजिटल साक्षरता तीन स्तंभ- 

1. डिजिटल माहिती शोधणे व वापरणे 

2. डिजिटल सामग्री तयार करणे 

3. डिजिटल सामग्री सामायिक करण्यासाठी आणि प्रभावी संवाद साधण्याची क्षमता विकसित करणे 

डिजिटल साक्षरतेत समाविष्ट घटक-

1. इंटरनेट आणि संगणकाचा उपयोग-ई-मेल सोशल मीडियाचा वापर, इंटरनेट ब्राउझिंग

2. माहितीचा शोध व मूल्यांकन-योग्य स्रोतांकडून माहिती मिळवणे माहितीचे मूळ स्रोत आणि सत्यतेचा शोध घेणे. 

3. डिजिटल उपकरणाचा उपयोग-स्मार्टफोन टॅबलेट वापरणे 

4. डिजिटल सामग्री तयार करणे-ब्लॉक पोस्ट व्हिडिओ 

5. सायबर सुरक्षेचे ज्ञान-ऑनलाइन फसवणुकीपासून सावधान डीप फेक तंत्रज्ञान डिजिटल रेस्ट, डेटा सुरक्षा पासवर्ड मॅनेजमेंट

डिजिटल साक्षरता महत्व- 

1. शिक्षण व संशोधनासाठी उपयुक्त 

2. रोजगार आणि व्यवसायासाठी डिजिटल कौशल्य आवश्यक 

3. डिजिटल युगात प्रभावी प्रवेशासाठी आवश्यक 

4. जलद संवाद आणि समाजाशी जोडण्यासाठी आवश्यक उदाहरणार्थ सोशल मीडियाच्या वापर करून संवाद साधता येतो

डिजिटल साक्षरता प्राप्ती-

1. ऑनलाइन पाठ्यक्रम-विभिन्न मुक्त प्लॅटफॉर्म यूट्यूब, तसेच बेड कोर्सेस 

2. नियमित सराव-नियमित स्वरूपात डिजिटल उपकरणांचा वापर 

3. इतरांची मदत-शिक्षक मित्र सहकारी इत्यादींच्या मदतीने डिजिटल साक्षरता प्राप्ति 

4. अभ्यास व वाचन-नवीन तंत्रज्ञानासंदर्भात बातम्या ब्लॉग आणि साहित्याचे वाचन 

डिजिटल साक्षरतेच्या मार्गात अडथळे-

1. तांत्रिक असमानता-विकसित देशात जास्त प्रसार 

2. पायाभूत सुविधांचा अभाव-माहिती तंत्रज्ञान संसाधने उपलब्धता कमी 

3. स्वामित्व-डिजिटल साक्षरतेशी आवश्यक हार्डवेअर सॉफ्टवेअर यांची पेटंट विकसित देशांकडे वापरण्यासाठी फी द्यावी लागते.